De Wet transparantie maatschappelijke organisaties is een wet bedoeld om ongewenste buitenlandse financiering tegen te gaan. Op grond van de wet moeten verenigingen gegevens bijhouden over hun donateurs. Die moeten ze op verzoek afgeven aan de Burgemeester en anderen.
- Wet Transparante maatschappelijke organisaties (WMO)
- Inzage in donateurs
- Inzage door de burgemeester
- Inzage door het Openbaar Ministerie
- Bewaarplicht donateurs
- Grensbedrag donatie
- Checklist WTMO
Wet Transparantie maatschappelijke organisaties (WMO)
De Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo) zorgt voor een forse toename van administratieve lasten voor alle verenigingen in Nederland. Het doel van de wet is het tegengaan van ongewenste buitenlandse beïnvloeding. Volgens de wetgever kunnen donaties aan maatschappelijke organisaties leiden tot inmenging door onvrije buitenlandse regimes. De wet moet de democratische rechtsstaat beschermen.
De wet is op 1 april 2025 aangenomen door de Tweede Kamer. De verwachting is dat de Eerste Kamer de wet nog voor het einde van 2025 zal behandelen. De verplichtingen gaan dan gelden vanaf het boekjaar 2026.
De wet is van toepassing op verenigingen, stichtingen en kerkgenootschappen.
Daarnaast krijgt het Openbaar Ministerie (OM) via deze wet een bevoegdheid tot handhaving van statuten.
Inzage in donateurs
Verenigingen moeten op verzoek inzage geven in de herkomst, het doel en de omvang van één of meer donaties. Die inzage kan worden geëist door:
- De Burgemeester van de gemeente waar de organisatie is gevestigd of actief is;
- Het Openbaar Ministerie;
- een aantal andere instanties zoals De Belastingdienst
Inzage door de burgemeester
De burgemeester kan op grond van de Wtmo, inzage vragen na overleg in de lokale driehoek (burgemeester, politie en OM), als er gerede twijfel bestaat over de herkomst van financiële middelen.
Let op: een organisatie die landelijk opereert, kan dus met verzoeken van meerdere burgemeesters te maken krijgen.
De burgemeester mag ook persoonsgegevens van donateurs opvragen, waaronder informatie over hun religie of andere gevoelige persoonsgegevens in de zin van de AVG.
De organisatie moet de gevraagde informatie schriftelijk en onverwijld verstrekken, uiterlijk binnen vier weken.
Inzage door het Openbaar Ministerie
Het OM kan inzage eisen als er sprake is van ernstige twijfel of:
- De statuten te goeder trouw worden nageleefd;
- Het bestuur zijn taak naar behoren vervult.
Het OM kan dan informatie opvragen over de geografische herkomst, het doel en de omvang van donaties.
Opmerkelijk is dat hiermee voor het eerst een wettelijke grondslag ontstaat voor toezicht op de naleving van statuten.
Bewaarplicht donateurs
De vereniging moet gegevens over ontvangen donaties en de donateurs vijf jaar lang bewaren. Het is nog niet duidelijk hoe je aan deze gegevens moet komen. Zo is het voor een organisatie lang niet altijd helder met welk doel een donatie is geschonken. Ook beschikken ontvangers vaak niet over gegevens omtrent religie en dergelijke van de schenker.
Grensbedrag donatie
Na een aangenomen motie geldt een ondergrens van € 15.000 voor donaties. Let op als je online gaat zoeken, deze aanpassing van de Wtmo is meestal niet verwerkt in artikelen of AI resultaten.
Dat wil zeggen: pas bij donaties (in geld of natura, zoals diensten of arbeid) boven dit bedrag geldt de inzageverplichting.
Let op: meerdere kleinere donaties van één donateur moeten worden opgeteld. De minister kan via een aanvullende regeling (AMvB) een lagere grens instellen.
Checklist WTMO
Checklist WTMO voor verenigingen
- Administratie en boekhouding
• Zorg voor een actuele en goed bijgehouden administratie van inkomsten en donaties.
• Maak onderscheid tussen donaties in geld én natura (zoals diensten of arbeidsuren).
• Leg per donatie vanaf €15.000 de volgende gegevens vast:
o Naam en contactgegevens van de donateur
o Bedrag of aard van de gift
o Doel van de gift (waarvoor bestemd)
o Land van herkomst van het geld - AVG en privacy
• Beoordeel hoe je de donateursgegevens verwerkt en bewaart.
• Pas je privacyverklaring aan (verwerkdoelen, bewaartermijn van 5 jaar).
• Maak een protocol voor hoe je omgaat met inzageverzoeken van de burgemeester of het OM. - Voorbereiden op toezicht
• Bepaal wie binnen de vereniging verantwoordelijk is voor verzoeken van overheid (burgemeester / OM).
• Controleer of je statuten up-to-date zijn en in lijn met de praktijk.
• Wees voorbereid om binnen vier weken schriftelijk te reageren op verzoeken. - Toets cumulatiegrens donaties
• Houd bij of een donateur binnen een jaar de drempel van €15.000 overschrijdt (ook via meerdere kleine donaties).
• Leg per donateur cumulatief de gegevens vast als die grens bereikt wordt. - Controle buitenlandse activiteiten
• Inventariseer of je buitenlandse donateurs of samenwerkingspartners hebt.
• Beoordeel of de activiteiten van jouw organisatie ook onder buitenlandse rechtspersonen vallen die in Nederland actief zijn.